Het artikel ‘Op zoek naar zonden’ in de NRC van 14 januari presenteert een statistische inventarisatie van wetenschappelijke misstappen door in Nederland werkzame wetenschappers. Het artikel is gebaseerd op de journalistieke methode. Noodzakelijk anekdotisch, maar feitelijk correct. Anekdotisch zijn ook de commentaren van wetenschappers en bestuurders die in het artikel aan het woord komen. In aanvulling op die commentaren wil ik hier mijn rotsvaste vertrouwen in de kracht van de wetenschap zelf uitspreken: door geknoei tot stand gekomen ‘resultaten’ zullen nooit en te nimmer standhouden. Om misverstanden te voorkomen: ik bagatelliseer het geknoei niet en ik verdedig de knoeiers niet. Maar dat we met zijn allen, misleid door knoeiers ten prooi zouden vallen aan pseudo-wetenschap: het kan niet, letterlijk niet.
Wetenschap gaat om het vinden van feiten en verbanden, het presenteren van vernieuwende inzichten; het trekken van conclusies gebaseerd op de wetenschappelijke methode. Objectiviteit, verifieerbaarheid en reproduceerbaarheid zijn wezenlijke kenmerken van die methode. Het verzinnen van data, bijvoorbeeld, kan daarom niet. Letterlijk niet.
In dezelfde krant van 14 januari staat een recensie van ‘Ik was altijd heel slecht in wiskunde’, een boek van Jeanine Daens en Ionica Smeets. Daarin wordt verteld over het bewijs van het vermoeden van Kepler. Het vermoeden beschrijft de meest efficiënte wijze om bollen (‘sinaasappelen’) te stapelen. Hoe stapel je de sinaasappelen zo dat de ruimte zo efficiënt mogelijk benut wordt? Het ‘vermoeden’ is intuïtief heel aannemelijk, het bewijs werd pas eeuwen later geleverd na een enorme inspanning. En de onafhankelijke verificatie van het bewijs vergde weer een enorme inspanning. Dit is voor mij een prachtige illustratie van hoe wetenschap werkt. Van creatief idee, via een briljant en in elk geval degelijk onderzoek, via onafhankelijke verificatie (‘reproduceerbaarheid’) tot een resultaat. Het is niet altijd zo ‘gemakkelijk’ als in de wiskunde, maar de wetenschappelijke methode is generiek. Het begrijpen van de opwarming van de aarde, het wetenschappelijk onderzoek naar duurzame energievoorziening, naar het wezen van de zwaartekracht of het bestaan van het Higgs boson, etc.: het is niet af, er zijn debatten mogelijk over de tussenstand, verhitte debatten; maar uiteindelijk staat de wetenschappelijke methode garant voor het vinden van de objectieve waarheid en niet voor het promoten van een opvatting en al helemaal niet voor frauduleuze misleiding.
Jos Engelen
23 januari 2012
Geen opmerkingen:
Een reactie posten